کمر درد
کمر درد
درد مفصلشاید بتوان گفت که چیزی در حدود 80 در صد مردم در دوران زندگی خود، دست‌کم یک بار به علت کمر درد به پزشک مراجعه می‌کنند. اصولاً کمردرد به درد ناحیه ستون فقرات کمری می‌گویند.
ستون فقرات از یک‌سری مهره تشکیل شده که در بین آنها صفحه‌های مدوری به نام دیسک قرار دارد. هرگاه فشاری به ستون مهره‌ها وارد می‌شود دیسک همانند یک کمک فنر، فشار را در جهات گوناگون پخش و خنثی می‌کند و از آسیب وارده به ستون مهره‌ها و در نتیجه از صدمه به نخاع و اعصاب (که در درون ستون مهره ها محافظت می‌شوند) جلوگیری به عمل می‌آورد.
چنانچه درد کمر به ناحیه‌ی شانه، رانو پشت ساق سرایت کند و گاهی هم کف پا تیر بکشد، به آن درد سیاتیک می‌گویند.
کمر درد و درد سیاتیک علل گوناگون و فراوانی دارد. بیشترین بیماری‌هایی که سبب این گونه درد‌ها می‌شوند عبارتند از : رگ به رگ شدن مهره‌ها، پارگی دیسک بین مهره‌ای، شکستگی مهره‌ها به دنبال ضربه، آرتروز، پوکی استخوان‌ها، بیماری‌های روماتیسمی، برخی عفونت‌ها و سرانجام بعضی از سرطان‌ها.
در این نوشتار دو علت عمده‌ی کمر درد را بررسی می‌کنیم.
رگ به رگ شدن کمر:
وزن سر و گردن، دست‌ها و تنه به ستون مهره‌ها منتقل می‌گردد. مهره‌های پایین کمر بیش از دیگر مهره‌ها متحرک بوده و در هنگام خم و راست شدن، فشار نسبتاً زیادی به آنها وارد می‌شود.
ماهیچه‌هایی که دورادور این ستون قرار دارند نقش مهمی در ثابت نگه داشتن و تنظیم حرکات ناحیه دارند. حال هر گاه فشار بیش از حد به این مهره‌ها وارد شود (مانند بلند کردن اشیا سنگین و یا حرکات چرخشی شدید و ناگهانی ستون مهره‌ها) ماهیچه‌ها کشیده شده و پارگی‌های کوچکی در آنها و همچنین در رباط‌های نگاهدارنده‌ی ستون مهره‌ها پدید می‌آید و سبب درد شدید و گرفتگی ماهیچه‌های آن می‌شود. بیمار از درد و محدودیت حرکات کمر شکایت دارد.
کمر درد، معمولاً شدید بوده و انجام هر کاری برای بیمار مشکل می‌باشد (مانند راه رفتن، نشستن و حتی غلتیدن در بستر). این نشانه‌ها پس از حرکات ناگهانی یا بلند کردن وسایل سنگین آشکار می‌شود. در عکسبرداری ستون مهره‌ها معمولاً آسیب خاصی دیده نمی‌شود.
درمان:
استراحت کامل در بستر بهترین درمان است. تا زمانیکه بیمار بتواند بدون درد در بستر بغلتد (حدود یک هفته) باید روی زمین یا تخت چوبی بخوابد. گذاشتن کیسه آب گرم در ناحیه کمر به آرام شدن درد کمک می‌کند. گاهی نیز پزشک داروهای شل کننده ماهیچه‌ای، ضد درد و خواب‌آور تجویز می‌نماید. پس از تسکین درد، بیمار بایستی به راه افتاده و به زندگی خود برگردد. ورزش‌های لازم جهت تقویت ماهیچه‌های ستون مهره ها و رعایت نکات ضروری برای جلوگیری از وارد شدن فشار به مهره‌ها از حمله‌های بعدی بیماری، پیشگیری می‌کند.
پارگی دیسک بین مهره‌ای: هرگاه دیسک بین مهره‌ها در اثر عاملی مانند خم شدن ناگهانی یا بلند کردن وزنه سنگین پاره شود فرد دچار کمر درد و دردهای سیاتیکی می شود. چنانچه ضربه‌ی وارد شده به دیسک ملایم باشد تنها نقطه‌ی کوچکی از دور دیسک پاره شده و مقدار کمی از هسته‌ی دیسک خارج می‌شود و سبب کمردرد می‌شود. ولی در صورت شدید بودن ضربه، پارگی بیشتر بوده و در نتیجه قسمت بیرون زده‌ی دیسک هم
بزرگ‌تر می‌باشد و در این حالت روی ریشه‌های اعصاب فشار آورده و علاوه بر کمر درد سبب درد سیاتیک هم می‌شود که در این صورت به آن فتق دیسک بین مهره‌ای هم می‌گویند. مردم به‌طورکلی به این‌گونه کمردردها دیسک کمر می‌گویند.
بیمارانی که به این بیماری دچار می‌شوند حدود 20 تا 40 سال دارند. آغاز نشانه ها معمولاً ناگهانی بوده (بر خلاف بیماری پیش) و به‌دنبال زور زدن، ضربه و حرکات شدید پدیدار می‌شود. درد در آغاز کم بوده و پس از چند ساعت شدید می‌گردد. هر گونه حرکتی(حتی سرفه کردن) سبب افزایش درد می‌شود. ماهیچه‌های ستون مهره‌ها دچار گرفتگی شده‌اند و سفتی آنها قابل لمس است. گاهی ممکن است به اعصابی که در درون ستون مهره ها بوده و مربوط به تنظیم اعمال مثانه می باشد نیز فشار وارد آمده و موجب می‌شود که فرد توانایی ادرار کردن رانداشته باشد.
نشانه‌های بیماری پس از یک تا چند هفته کاهش یافته ولی حمله‌های بعدی ممکن است به دنبال ضربه‌ای جزئی مانند عطسه به وجود آید. در فاصله‌ی بین حمله ها فرد نسبتاً راحت است.
چنانچه مدت زمان طولانی فشار بر روی اعصاب وجود داشته باشد، علاوه بر درد سیاتیک، ماهیچه‌های ناحیه پایین پا نیز دچار ضعف و لاغری شده و فرد در قسمت پایین پای خود احساس گز‌گز و مور‌مور شدن و بی حسی می‌کند.
برای تشخیص می‌توان از عکسبرداری (پرتونگاری)، میلو‌گرافی( که در اصطلاح مردم عکس رنگی کمر گفته می‌شود)، سی تی اسکن و ام.آر.آی بهره گرفت.
شامل استراحت کامل در بستری سفت (به مدت دو تا سه هفته)، استفاده از کیسه آب گرم، مصرف داروهای شل کننده ماهیچه‌ها، ضد درد و خواب‌آور می‌باشد. چنانچه پارگی خفیف باشد هسته‌ی دیسک به جای خود برگشته و ناراحتی بیمار بهبود می‌یابد ولی در صورت شدید بودن پارگی و پاسخ ندادن به درمان بالا و یا در صورت تکرار شدن حملات بایستی عمل جراحی به روی دیسک مهره‌ها انجام پذیرد.
